De bedenkelijke les van Sinterklaas

Hele jonge kinderen lijken niet te kijken naar huidskleur. Onderscheid maken (op een negatieve manier) wordt kinderen aangeleerd door volwassenen.

Veel spelletjes en feestjes die voor en door kinderen zijn ontstaan, zijn op de een of andere manier opvoedkundig. Spelen wordt gezien als training in voorbereiding op het 'echte' leven. Leren kinderen tijdens het spelen? Als dat zo is geeft het Sinterklaasfeest een bedenkelijke les. Je kan de rol van Sinterklaas zien als de strenge doch rechtvaardige blanke man die gediend wordt door zich vreemd gedragende zwarten. Waar dit beeld door velen als racistisch wordt ervaren, vinden anderen dit overdreven en overgevoelig. Er valt niet te twisten over de persoonlijke ervaring van mensen, laten we dat voorop stellen. Wat je wel duidelijk kan zien is dat kleine kinderen vaak angstig en geschrokken reageren op zowel de Zwarte Pieten als de Sinterklaas. Misschien is de angst zelfs logisch, los van het racistische aspect. De schmink van de Pieten is onnatuurlijk zwart, de lippen fel rood en overdreven vergroot, en de kleding potsierlijk. Bovendien lijken de oogbollen door de zwarte schmink uit hun kassen te puilen. Op de huidskleur na is het goed te vergelijken met het uiterlijk en gedrag van clowns. En we weten dat ook voor clowns veel angst bestaat.

Misschien is het waar dat dollende Pieten angst inboezemen voor donkergekleurde mensen en het stereotype beeld van de onderdanige, minontwikkelde zwarte mens bevestigen. Hele jonge kinderen lijken niet te kijken naar huidskleur. Onderscheid maken (op een negatieve manier) wordt kinderen aangeleerd door volwassenen. Zo zei een blank jongetje in de trein, na lang en onderzoekend staren naar zijn overbuurman, tegen zijn blanke opa dat die meneer net zo'n snorretje had als hij. Dat die meneer gitzwart was was het kind niet opgevallen, terwijl opa bij voorbaat opgelaten was hierover. Eeuwen zijn verstreken nadat de eerste slaven op het eerste slavenschip werden gedreven, vastgeketend en wekenlang onder onmenselijke omstandigheden naar Amerika werden getransporteerd. De wonden bloeden nog. Steeds weer opnieuw worstelen mensen, bij wijze van erfenis van de slavernij, met hun gevoel van eigenwaarde en hun plek in de maatschappij. Veel misstanden en misverstanden leven nog, andere ontwikkelen zich en sommige lijken op te lossen.

Natuurlijk is het Sinterklaasfeest gebaseerd op racisme en natuurlijk zullen er altijd mensen gekwetst worden hierdoor. Moet men niet zo overvoelig reageren? Niet zo zeuren en op alle slakken zout leggen, het is immers maar een kinderfeestje? Of is er meer aan de hand?

Mijn schemerlamp

Oma moet hem mooi gevonden hebben want ze kocht hem.

Toen wij in 1972 in Nederland aankwamen had mijn tante een bovenwoning voor ons gehuurd in Zaandam. Daar konden we in ieder geval de eerste tijd wonen. Het was een oud, donker pand aan een gracht. Er was eén gaskachel in de woonkamer. Er hingen veel sferen en het leefde. Een schril en schokkend contrast met ons warme, lichte Surinaamse verleden. Toch was het er eigenlijk best fijn in dat oude pand. De lichtkoepel in mijn broers kamer overleefde de eerste de beste novemberstorm niet en dat was tevens de eerste kennismaking met dit seizoensfenomeen. De school was op de hoek van de straat en de sigarenboer ertegenover. Het waren voor mij twee belangrijke punten: de school, niet omdat ik er iets heb geleerd, maar omdat ik daar mijn eerste ervaring had met discriminatie; de sigarenboer omdat die mijn lievelingsreepje, Caddy, verkocht. Het rook er lekker naar verse tabak en de sigarenboer was een vriendelijke oase in een onwennige nieuwigheid.

Oma was met ons meegereisd, woonde bij ons in en hielp mijn moeder zo nu en dan. Na een maand of drie vonden we een flat in het hart van Zaandam. De eigenaar van het grachtenhuis wilde graag van de inboedel af en zo hadden we ons eerste Nederlandse huisraad. Alles erop en eraan! En aangezien we er al een poosje gebruik van hadden gemaakt was het al een beetje 'van ons'. Tussen alle spullen stond ook een schemerlamp. Een replica van een oude olielamp. De hoge melkglazen voet en bol pasten niet bij elkaar. Het geheel was zo lelijk dat het door de jaren heen bijzonder is geworden. Oma moet hem mooi gevonden hebben want ze kocht hem. Ze zat er in de vroege herfstschemer met haar dikke brilleglazen de krant bij te lezen. En 's avonds voor het naar bed gaan scheen hij als we naar De Fabeltjeskrant en Q & Q keken. Als een mascotte, een vaste constante, een beschermheer, heeft hij door 40 jaren heen mijn verhuizingen doorstaan en zijn licht vanuit allerlei hoeken en perspectieven geschenen. Telkens werd hij zorgvuldig ingepakt en was het de vraag of hij er heel weer uit zou komen.

Gisteren keek ik naar oude foto's en zag daar oma's lamp trots schijnen naast haar stoel in onze flat in hartje Zaandam. Nu schijnt hij in mijn huisje in de duinen aan de Pettemer Noordzee. En ik moet zeggen, op de juiste plek is zijn schijnsel op muur en plafond zelfs mooi.

Oude vrouwen

Op een dag zie je je moeder in de spiegeling van de winkelruit.....

Steeds vaker mopper je dat de kleding van nu krapper zit en kleiner uitvalt dan voorheen. Je kijkt met een mengeling van nieuwsgierige weerzin en dwangmatigheid in de spiegeling van winkelruiten en glazen deuren en ziet wat je al wist. Je hebt nu een van de dingen waarvan je altijd dacht dat het bij moeders en oma's hoorde, namelijk het onevenredig uitgedijde lichaam van een oude vrouw.

Als klein meisje wist je niet beter en waren moeders en oma's oude vrouwen. Ze speelden niet buiten, waren stijf en zuchtten als ze gingen zitten, staan of zich bukten om iets uit het kastje onder het aanrecht te pakken. Dat zuchten, daar begon het mee had je al vroeg besloten. Dat wilde je niet doen, ook niet voor de grap. Maar nu betrap je jezelf op onbewaakte ogenblikken op het laten ontglippen van het overbekende "Èh" of "Ùh" bij het belasten van de gewrichten. Je voelt een lichte teleurstelling want je doet immers vanalles om fit te zijn en te blijven en er ook zo uit te zien. En zou het waar zijn wat ze erover zeggen als je eenmaal boven de dertig bent? Dat 'het' er makkelijker aan zit maar steeds moeilijker weer af gaat? Je intelligentie en nuchterheid maken plaats voor onzekerheid en twijfel. Fruit, 2 liter water per dag, vezelrijk eten, sport, de beste crèmes en lotions behoren tot de dagelijkse rituelen. Je bent niet dik maar wat je ziet bevalt je niet meer. Op straat glijden je ogen ter vergelijking over de vormen van andere vrouwen in dezelfde leeftijdscategorie. Op je werk, op feestjes, op visite, overal zijn vrouwen in dezelfde leeftijdscategorie en hebben ze net als jij gezichten, nekken, armen, heupen, billen, décolleté's. Ja, allemaal! En bij allemaal zijn de tekenen van veroudering zichtbaar; bij de een wat meer dan bij de ander, maar je ontwijkt het want bij jou is het hoe dan ook erg.

Hotter than my daughter, met afschuw heb je laatst een aflevering gezien. Wat halen die vrouwen zich toch in hun hoofd, was je eerste gedachte? Je bent nu ook doodsbang om de uitstraling te hebben van vergane glorie. Toen je onlangs heel toevallig terechtkwam op de website van een plastisch chirurg, kwam het ineens erg dichtbij, zo voelde je dat, dichtbij datgene waar men over roddelt en lacht.

Je kijkt nog eens in het spiegeltje naast de deur, werkt je lippenstift bij. Je makeup zit goed, je ogen stralen maar toch ...

Petten

Hier is het licht anders, klinkt de wind anders.

Nooit had ik gedacht iets te zoeken te hebben hier. Petten: aan zee is de eerste associatie en dan de kerncentrale als ik vertel dat ik verhuisd ben naar Petten. De kerncentrale waar gelukkig alleen nog onderzoek wordt gedaan. De hoek om, even doorlopen en dan is daar de hoge betonnen trap die je de dijk op leidt. Telkens weer als ik de laatste treden op klim, is het geraas dat plotseling op me afkomt vanachter de dikke, solide geasfalteerde dijk zowel verrassend als griezelig. Hier leer je als landrot respect hebben voor deze woeste Noordzee. Een andere Noordzee dan aan de meer populaire kustplaatsen.

De Pettemer kust is de uitloper van de Hondsbossche zeewering, waar Nederland door erosie steeds verder in zee is komen te liggen. Met man en macht wordt er al honderden jaren gestreden tegen de hongerige zee, met een bijzonder resultaat. Een met asfalt, beton en staal versterkte dijk met zijn strekdammen waarover je je kan verwonderen, waar je heerlijk kan lopen, vissen, zitten, maar ook afzien zoals het de wind en het water uitkomt. Even verderop ligt Sint Maartenszee met zijn zandstrand dat ook dagelijks volledig wordt ingenomen door de zee.

Gewend aan zand en winkeltjes stond ik raar te kijken toen ik eenmaal op het eenzame, stoere asfalt stond. Geen liefhebber van drukte en commercieel gekrioel maar wel van de zee, was ik direct verknocht aan deze bijzondere plek. Liefde op het eerste gezicht, en in wederzijdse liefde heb ik een nieuwe draai gevonden. Dagelijks maakt mijn hart een sprong als ik voorbij Alkmaar rijd en in de verte de duinen al zie liggen met hun decor van wolken in fel kustlicht. Door de uitlaatgassen heen meen ik de zee al te kunnen ruiken en krijg haast, ben ongeduldig. Wil naar huis.